Истиқлолият — оғози роҳи нав
Соли 1991 дар таърихи миллати тоҷик саҳифаи нав кушода шуд. Бо эълон гардидани истиқлолияти давлатӣ, Тоҷикистон соҳиби озодии воқеӣ ва ҳаққи мустақилона пеш бурдани сиёсати дохилӣ ва хориҷии худ гардид. Агар то истиқлолият тамоми идоракунии иқтисод аз марказ сурат мегирифт, пас аз он зарурати ҷорӣ намудани низоми нави хоҷагидорӣ ва муносибатҳои бозорӣ ба миён омад.
Дар чунин шароит, соҳибкорӣ ҳамчун падидаи нав ва зарурӣ ба саҳна омад. Маҳз истиқлолият шароит фароҳам овард, ки шаҳрвандон тавонанд бо ташаббуси шахсӣ ба фаъолияти иқтисодӣ машғул шаванд.
Аввалин қадамҳои соҳибкорон
Солҳои аввали истиқлолият душвор буданд: ҷанги шаҳрвандӣ, фурӯпошии робитаҳои иқтисодӣ ва камбуди захираҳо мардумро ба озмоиш гузошт. Аммо маҳз дар ҳамин давра аввалин соҳибкорони тоҷик рӯйи саҳна омаданд. Онҳо бо роҳандозии тиҷорати хурд, ташкили устохонаҳо ва корхонаҳои хусусӣ тавонистанд барои садҳо шаҳрванд ҷойи корӣ муҳайё созанд.
Ҳукумати кишвар бо дарки аҳамияти ин раванд, аввалин санадҳои ҳуқуқиро дар самти соҳибкорӣ қабул намуд. Қонунҳои «Дар бораи соҳибкорӣ» ва «Дар бораи ширкатҳои саҳҳомӣ» барои рушди бахши хусусӣ асос гузоштанд.
Соҳибкорӣ дар давраҳои баъдӣ
Бо гузашти солҳо, соҳибкорӣ ба марҳилаҳои нав ворид шуд:
Солҳои 2000–2010 давраи устуворшавӣ ва ташаккули инфрасохтори соҳибкорӣ гардид. Давлат барномаҳои махсуси дастгирии соҳибкориро роҳандозӣ кард.
Аз соли 2010 то имрӯз соҳибкорӣ ба як нерӯи калидии иқтисоди миллӣ табдил ёфт. Саҳми бахши хусусӣ дар маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ ба беш аз 70% расид.
Имрӯз дар Тоҷикистон ҳазорҳо ширкат, корхонаи хурду миёна ва соҳибкорони инфиродӣ фаъолият доранд, ки нақши онҳо дар иқтисод ва иҷтимоиёт назаррас мебошад.
Нақши соҳибкорӣ дар рушди ҷомеа
Таъмини ҷойи кор: тибқи маълумот, садҳо ҳазор шаҳрванд дар бахши соҳибкорӣ фаъолият мекунанд.
Манбаи буҷет: ҳиссаи андозҳои соҳибкорон қисми зиёди буҷети давлатро ташкил медиҳад.
Содирот: меваи хушк, сабзавот, маҳсулоти кишоварзӣ ва нассоҷии тоҷикӣ имрӯз дар бозорҳои хориҷӣ харидори зиёд дорад.
Рақобат ва навоварӣ: соҳибкорон технологияҳои навро ҷорӣ карда, бозорро пурзӯртар ва маҳсулотро рақобатпазир мегардонанд.
Мушкилот ва роҳҳои ҳал
Албатта, соҳибкорӣ то ҳол ба монеаҳои ҷиддӣ дучор мешавад:
расмиятчигии зиёдатӣ ва монеаҳои маъмурӣ;
дастрасии маҳдуд ба қарзҳои бонкӣ;
норасоии таҷҳизоти муосир ва технологияҳои инноватсионӣ;
вобастагии иқтисод аз муҳоҷирати меҳнатӣ.
Бо вуҷуди ин, имкониятҳои рушд низ фаровонанд. Тоҷикистон дорои захираҳои бойи обию энергетикӣ, иқтидори кишоварзӣ ва мавқеи мусоиди географӣ аст. Агар аз ин имкониятҳо самаранок истифода шавад, соҳибкорӣ метавонад ба омили калидии пешрафти иқтисоди миллӣ табдил ёбад.
Ба оянда нигоҳе нек
Истиқлолият барои мардуми тоҷик имкони воқеӣ фароҳам овард, ки бо такя ба нерӯи худ иқтисоди кишварро рушд диҳанд. Имрӯз ҷавонони соҳибистеъдод бо ғояҳои нав ба соҳаи соҳибкорӣ ворид мешаванд, ки ин рӯҳияи тозаро ба иқтисод ворид мекунад.
Соҳибкорӣ на танҳо ба пешрафти иқтисод мусоидат мекунад, балки фарҳанги нави зиндагӣ, масъулияти шаҳрвандӣ ва ҳисси ватандӯстиро низ тақвият мебахшад.
Хулоса
34 соли истиқлолият нишон дод, ки бе рушди соҳибкорӣ пешрафти воқеии иқтисод имконнопазир аст. Ҳоло вазифаи давлат ва ҷомеа он аст, ки шароити мусоид барои соҳибкорон фароҳам оварад, монеаҳои бюрократиро аз байн барад ва ба соҳибкорони ҷавон имкониятҳои васеъ диҳад.
Истиқлолият ба тоҷикон на танҳо озодӣ, балки роҳ ба сӯи худкифоӣ, пешрафт ва зиндагии шоистаро дод. Ва дар ин роҳ, соҳибкорон ҳамеша яке аз нерӯҳои асосии рушд хоҳанд буд.
Розиқов А.Ё.
сардори шуъбаи
аспирантура ва магистратура